Τη Βάσω Σωτηρίου τη γνωρίσαμε ως υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων γνωστού εκδοτικού οίκου. Πλέον εργάζεται ως freelancer σύμβουλος δημοσίων σχέσεων, ενώ στο δυναμικό της βρίσκουμε διάσημους συγγραφείς, ηθοποιούς, τραγουδιστές, καλλιτέχνες κ.ά.
Όμως η Βάσω Σωτηρίου έχει και ένα άλλο πρόσωπο. Αυτό της μεταφράστριας. Κάθε χρόνο επιλέγει ένα βιβλίο που της κινεί το ενδιαφέρον και το μεταφράζει! Όπως λέει και η ίδια το κάνει γιατί λατρεύει αυτή τη δουλειά. «Να βάζεις τις λέξεις στη σωστή τους θέση, να σέβεσαι το κείμενο, να νιώθεις τον συγγραφέα».
Αφορμή για την σημερινή συνέντευξη αποτέλεσε η μετάφραση του βιβλίου «Απαγορευμένο» της Tabitha Suzuma, ένα βιβλίο για μια αγάπη που οι καταστροφικές της συνέπειες θα μας κάνουν να αναθεωρήσουμε ό,τι σκεφτόμαστε για το μεγαλύτερο ταμπού της κοινωνίας μας: την αγάπη μεταξύ δύο παιδιών που είναι αδέλφια.
Καλύτερα όμως, ας αφήσουμε την ίδια να μας πει τα πάντα…
Δημόσιες σχέσεις και βιβλίο. Πόσο συνδεδεμένες είναι αυτές οι δύο έννοιες;
Σκέφτομαι τους πάπυρους, τα πρώτα χειρόγραφα βιβλία, τα βιβλία που κυκλοφορούσαν από χέρι σε χέρι και μου περνάει από το μυαλό πως οι δημόσιες σχέσεις δεν αφορούν το βιβλίο. Οι συγγραφείς έβγαζαν αυτό που είχαν μέσα τους εξ αιτίας της βαθύτερης ανάγκης που ένιωθαν και μετά το βιβλίο έπαιρνε το δρόμο του. Όμως, σε δεύτερη σκέψη, έρχομαι στο σήμερα που η πληροφορία φτάνει πολύ γρήγορα, οι εκτυπωτικές μηχανές δουλεύουν ταχύτατα παράγοντας χιλιάδες βιβλία, νέοι εκδοτικοί οίκοι ξεπηδούν από μεράκι για το βιβλίο… Και καταλήγω πως τα καλά βιβλία πρέπει να βρίσκουν «ευήκοα ώτα», να φτάνουν σε πολλά σπίτια, να γεμίζουν βιβλιοθήκες, να δανείζονται, να μας συνοδεύουν όπου κι αν πηγαίνουμε. Ναι, μέσα σ’ αυτή την υπερβολική πληροφόρηση που ζούμε, οι δημόσιες σχέσεις βοηθούν ένα βιβλίο να γίνει γνωστό και να μην χαθεί μέσα στον λαβύρινθο των πολλών.
Εννοείται πως αν ένα βιβλίο είναι κακό, τότε, όσο κι αν το προωθήσεις δεν πρόκειται να φτάσει στα ευπώλυτα. Οι αναγνώστες θα μιλήσουν γι’ αυτό και αρνητική κριτική θα φτάσει πριν από τις δημόσιες σχέσεις. Στην αντίθετη περίπτωση, αν το βιβλίο είναι καλό, τότε μπορεί να απογειωθεί πραγματικά. Όταν για παράδειγμα, προωθούσα Το Νησί, της Βικτόρια Χίσλοπ από τις Εκδόσεις Διόπτρα, με θυμάμαι, με το βιβλίο ανά χείρας, να επισκέπτομαι το γραφείο κάθε δημοσιογράφου (και τότε, το 2007, ήταν πολλοί οι δημοσιογράφοι!) προσπαθώντας να τους πείσω πως πρόκειται για ένα εξαιρετικό βιβλίο που θα κάνει πάταγο. Δεν ζητούσα κάτι άλλο παρά να το διαβάσουν. Και τότε, θα ήμουν σίγουρη πως θα τους άρεσε. Από κει και πέρα, είναι ήδη γνωστή η πορεία του βιβλίου. Άρα, έχουμε ένα πολύ καλό βιβλίο και καλές δημόσιες σχέσεις! Κι αυτό δεν είναι μυστικό. Αν το βιβλίο αξίζει, τότε η βοήθεια από τις δημόσιες σχέσεις είναι πολύτιμη.
Ως υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων έρχεστε καθημερινά σε επαφή με καλλιτέχνες από διάφορους χώρους. Πόσο σημαντικές είναι οι δημόσιες σχέσεις στον τομέα τέχνη;
Όπως έγραψα και πιο πριν, οι δημόσιες σχέσεις γνωστοποιούν το έργο ενός καλλιτέχνη. Δεν λένε ψέματα, δεν φουσκώνουν, δεν κρύβουν τα ελαττώματα αλλά βρίσκουν τα καλά στοιχεία και τα ενισχύουν, τα γνωστοποιούν και προσπαθούν να μειώσουν τα μειονεκτήματα. Θα έλεγα πως οι δημόσιες σχέσεις έρχονται για να βοηθήσουν τον καλλιτέχνη στα βήματά του προς την ενηλικίωση ή προς την εξωστρέφειά του.
Σήμερα, στην εποχή που όλοι μας θα σκεφτούμε διπλά και τριπλά πού θα ξοδέψουμε τα χρήματά μας, είναι ακόμη πιο σημαντικό να έχεις δημόσιες σχέσεις. Πριν αγοράσουμε ένα βιβλίο θα διαβάσουμε κριτικές, συνεντεύξεις. Θα το ψάξουμε. Το ίδιο συμβαίνει και με έναν ζωγραφικό πίνακα. Θα ψάξουμε να δούμε τι θα αγοράσουμε. Και πώς θα ψάξουμε; Ανάμεσα στα έργα που είναι ήδη γνωστά.
Υπάρχει κάποιο άτομο του οποίου θα θέλατε να αναλάβετε τις δημόσιες σχέσεις;
Πρώτα-πρώτα να σας πω πως όποιον επιλέγω να βοηθήσω με τις δημόσιες σχέσεις, είναι καλλιτέχνες που έχω δει το έργο τους. Δεν λέω το ναι πριν το δω. Κι αυτό γιατί αν δεν μου αρέσει δεν θα μπορώ να το υπερασπιστώ. Ούτε στον εαυτό μου, ούτε στους δημοσιογράφους, ούτε στις γκαλερί, ούτε στα μουσεία… Άρα, είναι όλοι άνθρωποι που θαυμάζω και εκτιμώ τη δουλειά τους.
Ποιους άλλους θα ήθελα;
Τον Πάνο Κούτρα που λάτρεψα την ταινία του, Στρέλλα, τον Θοδωρή Καλλιφατίδη, συγγραφέα από τις Εκδόσεις Γαβριηλίδη, την Κική Δημουλά, ποιήτρια. Πολλά ακόμη ονόματα που θα έπαιρναν σελίδες για να καταγραφούν.
Για τους καλλιτέχνες στο εξωτερικό δεν θα απαντήσω γιατί μετά θα ξεσηκωθούν τα μυαλά μου!!!
Και ενώ είστε γνωστή ως υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων υπάρχει και μια άλλη ιδιότητά σας. Κάθε χρόνο επιλέγετε ένα βιβλίο για να μεταφράσετε. Πώς κάνετε αυτή την επιλογή, με τι κριτήρια;
Ναι, αυτή είναι η κρυφή, μεγάλη μου αγάπη. Δεν στέλνω βιογραφικά στους εκδοτικούς, δεν ψάχνω να βρω δουλειά. Απλά, υπάρχουν κάποιοι εκδοτικοί που ξέρουν τη δουλειά μου και μου προτείνουν βιβλία. Αυτοί ξέρουν τι μου αρέσει να μεταφράζω. Για παράδειγμα, στις Εκδόσεις Χρυσαλλίδα που μετέφρασα τα δύο τελευταία βιβλία, Το απαγορευμένο και το Παιδί του χιονιού – που πρόκειται να κυκλοφορήσει τον Οκτώβρη του 2014 – ξέρουν ότι τα πάω καλά στη λογοτεχνία, στα βιβλία που είναι ιδιαίτερα συναισθηματικά… Εκεί ακουμπάω τη δική μου ψυχή και το αποτέλεσμα μας δικαιώνει και εμένα και τον εκδοτικό!
Υπάρχει κάποιο λογοτεχνικό είδος στο οποίο έχετε ιδιαίτερη προτίμηση;
Με μια λέξη λογοτεχνία. Κι αν θέλουμε πιο ειδικά, το αστυνομικό είδος ή τις ιστορίες που αφορούν οικογένειες.
Ποιος είναι ο ρόλος του μεταφραστή και της μετάφρασης; Μπορεί να αναδείξει ή να «καταστρέψει» ένα βιβλίο;
Εννοείται πως μπορεί να αναδείξει ή να καταστρέψει. Όταν διαβάζεις ένα μεταφρασμένο βιβλίο το «βλέπεις» μέσα από τα μάτια του μεταφραστή και όχι του συγγραφέα. Ο συγγραφέας επέλεξε την ιστορία και τις λέξεις που θα χρησιμοποιήσει. Και μετά έρχεται ο μεταφραστής που θα επιλέξει τις δικές του λέξεις.
Έτυχε να απορρίψω μια σουηδή συγγραφέα αστυνομικών βιβλίων γιατί βρήκα απαράδεκτη τη μετάφραση του πρώτου της βιβλίου. Προσπάθησα να διαβάσω και το δεύτερό της αλλά στις 50 σελίδες το παράτησα. Κι από τότε, δεν έχω διαβάσει τίποτε άλλο δικό της παρά το ότι έχει γράψει ολόκληρη σειρά.
Αντίθετα, διάβασα το βιβλίο Ο καλός δήμαρχος, από τις Εκδόσεις Διόπτρα, σε μετάφραση της Φωτεινής Πίπη και το λάτρεψα. Ξέρω πως ο συγγραφέας είναι πολύ καλός αλλά και η μετάφραση απογείωσε το βιβλίο του.
Άρα, η μετάφραση παίζει πολύ μεγάλο ρόλο. Αναδεικνύει ή καταστρέφει.
Πόσος «χώρος» υπάρχει για δημιουργικότητα όταν μιλάμε για μετάφραση και όχι για απόδοση;
Υπάρχει πάρα πολύς χώρος. Ο μεταφραστής έχει να επιλέξει για τη μια αγγλική λέξη πάμπολλες ελληνικές. Η γλώσσα μας είναι πολύ πλούσια. Είναι σαν ένα παζλ. Βάζεις τη μια λέξη εκεί και μετά μια άλλη δίπλα. Αν δεν σου αρέσει το αποτέλεσμα, βγάζεις τη δεύτερη λέξη και προσθέτεις μια διαφορετική. Και συνεχίζεις. Ένας ολόκληρος ζωγραφικός πίνακας! Η μετάφραση είναι δημιουργία. Δεν είναι κάτι στεγνό, μια απλή διεκπεραίωση.
Η γλώσσα ενός λαού πόσα πράγματα άραγε μας λέει, πόσες αλήθειες αντικατοπτρίζει;
Μας λέει πολλά. Ακόμη και το πώς η γλώσσα διαμορφώθηκε ανάλογα με τις κλιματολογικές συνθήκες. Στα βόρεια, η γλώσσα είναι κοφτή, χωρίς πολλά φωνήεντα προκειμένου να μην ανοίγουν το στόμα τους πολύ και κρυώνουν. Στα νότια οι λέξεις είναι μεγάλες, γεμάτες φωνήεντα, πολλές λέξεις με το ίδιο νόημα. Ο Έλληνας μιλάει πολύ. Μπορούμε να πούμε την πέτρα με πόσες διαφορετικές λέξεις; Λιθάρι, χαλίκι, κοτρώνα, αγκωνάρι, λίθος… Πλούτος, έκφραση, λεπτομέρεια στην έκφραση!
Στην Ελλάδα, ποια είναι η σχέση μας με το βιβλίο;
Στην Ελλάδα, είναι λίγο περίεργη η σχέση μας. Οι Έλληνες γράφουν πολύ, μιλάνε πολύ, διαβάζουν λίγο. Από περιέργεια ρωτάω πάντα τους ανθρώπους που γνωρίζω, αν γράφουν. Από ποίηση, διηγήματα, ημερολόγιο ή τις σκέψεις τους. Το 80% τω ανθρώπων που ρωτάω μου απαντούν θετικά. Νομίζω πως βρίσκεται μέσα στο DNA μας η φιλοσοφία.
Το κακό είναι ότι αυτό το 80% δεν το βλέπουμε να διαβάζει. Για κάθε Έλληνα αντιστοιχούν 2.5 βιβλία τον χρόνο, σύμφωνα με επίσημες έρευνες. Είναι ο θαυμάσιος καιρός που έχει η χώρα μας και δεν τους επιτρέπει να μείνουν σπίτι για να διαβάσουν; Είναι το κακό εκπαιδευτικό σύστημα που τους κάνει να μισούν τα βιβλία; Είναι η αδιαφορία του κράτους να ενισχύσει τη φιλαναγνωσία; Φταίει που οι εκδότες και οι βιβλιοπώλες έχουν δημιουργήσει 10 διαφορετικούς συλλόγους αντί να συνασπιστούν σε έναν και να κάνουν από κοινού προσπάθειες; Πιστεύω πως είναι όλα αυτά μαζί. Ωστόσο, δεν απογοητεύομαι. Πιστεύω πως θα αυξηθεί το ποσοστό! Εύχομαι…
Το τελευταίο βιβλίο που μεταφράσατε είναι το «Απαγορευμένο» της Suzuma Tabitha, ένα βιβλίο που έχει αποσπάσει διάφορα σχόλια λόγω του θέματος με το οποίο καταπιάνεται. Μιλήστε μας λίγο για αυτό.
Χμ. Πώς να μιλήσεις για κάτι που αγαπάς πολύ; Πώς να χωρέσεις τις λέξεις σε μια παράγραφο; Θα προσπαθήσω, τουλάχιστον.
Αφορά τη σχέση δύο παιδιών που τυχαίνει να είναι αδέρφια. Η μητέρα τους είναι αλκοολική και χαμένη μέσα στα δικά της προβλήματα. Ο πατέρας τους έχει εγκαταλείψει πηγαίνοντας στην Αυστραλία με τη νέα του σύζυγο. Συνολικά υπάρχουν 4 παιδιά στην οικογένεια. Τα δύο μεγάλα, ο Λόχαν και η Μάγια έχουν υποκαταστήσει τους γονείς τους σε όλες τις υποχρεώσεις τους γιατί διαφορετικά θα αντιμετώπιζαν προβλήματα. Αν η πρόνοια, για παράδειγμα, καταλάβαινε πως ο μπαμπάς είναι εξαφανισμένος και η μαμά αλκοολική, τότε, το πιο πιθανό θα ήταν να δοθούν τα παιδιά σε ανάδοχες οικογένειες και να χώριζαν. Κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους για να μην μαθευτεί η κατάσταση που υπάρχει στο σπίτι τους.
Κι αφού αυτά τα παιδιά παίρνουν τις αποφάσεις, μαγειρεύουν, καθαρίζουν, πηγαίνουν στο σχολείο για να πάρουν τους βαθμούς των μικρότερων παιδιών και πολλές ακόμη ευθύνες, είναι επόμενο να αισθανθούν σαν ζευγάρι.
Γράφω ότι είναι επόμενο αλλά και πάλι δεν είναι κάτι φυσιολογικό. Κι εδώ αναγνωρίζω τη μαεστρία της Tabitha Suzumma, που έγραψε το βιβλίο. Σε πηγαίνει τόσο βαθμιδωτά σε αυτό το σημείο που δεν διαφωνείς. Απλά νιώθεις και καταλαβαίνεις. Ο έρωτας μεταξύ δύο αδερφιών είναι μεγάλο ταμπού. Και στο δικό μου σύστημα αξιών είναι ταμπού. Και στην κοινωνία ολόκληρη. Όμως, όπως και σε πολλά άλλα θέματα, πριν καταδικάσεις θα πρέπει να σκύψεις και να ακούσεις «τον κατηγορούμενο». Στην περίπτωση αυτών των παιδιών το καταλαβαίνεις τόσο πολύ που υποκύπτεις, συμπάσχεις. Νιώθεις τον έρωτά τους!
Δεν μπορώ να σας γράψω τη συνέχεια για να μην αφαιρέσω στοιχεία από την πλοκή. Αυτό που μπορώ να σας υποσχεθώ είναι πως αν το διαβάσετε, θα αναθεωρήσετε πολλά πράγματα, ειδικά για την αυστηρότητα που κρίνουμε μερικές φορές τους ανθρώπους.
Διαβάστε το και θα το απολαύσετε!
Τη συνέντευξη πήρε η Αλεξάνδρα Παναγοπούλου από το postin.gr
