Στάθης Μπαρτζώκας

Ξαφνικά, εκεί που είστε ήρεμοι νιώθετε την καρδιά σας να χτυπάει σαν τρελή, σας λούζει κρύος ιδρώτας, το σώμα σας βαραίνει και αισθάνεστε ότι δεν μπορείτε να αναπνεύσετε. Το άγχος σάς κυριεύει και στο μυαλό σας φωλιάζουν αρνητικές σκέψεις. Αν η παραπάνω εικόνα σας φαίνεται οικεία, τότε πιθανότατα ανήκετε στο 3,5% του πληθυσμού που έχει περάσει τουλάχιστον μια φορά στη ζωή του κρίση πανικού.
Τι είναι όμως ακριβώς η κρίση πανικού για την οποία μιλάμε όλο και συχνότερα; Τι την πυροδοτεί, ποια είναι τα συμπτώματά της και- το κυριότερο- πώς μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε; O ψυχίατρος Στάθης Μπαρτζώκας απαντά σε όλες μας τις ερωτήσεις:

Τελευταία και λόγω της γενικευμένης αστάθειας που παρατηρείται στη χώρα μας ολοένα και περισσότερο ακούμε τις λέξεις πανικός, κατάθλιψη και άγχος. Τι είναι όμως η κρίση πανικού;Πρόκειται για την αιφνίδια προσβολή έντονου άγχους που συνοδεύεται πάντοτε από μια σειρά ψυχολογικών και σωματικών συμπτωμάτων. Συγκεκριμένα, είναι μια αγχώδης διαταραχή με έντονο φόβο και στρες. Πιο άπλα, αν είχαμε μία κλίμακα άγχους από το 1 μέχρι το 10 εκείνη τη στιγμή βρισκόμαστε στην περιοχή 9 και 10.
Ποια είναι η κρίσιμη ηλικία για την έναρξη των κρίσεων πανικού; Συνήθως αυτή παρουσιάζεται σε ηλικίες μεταξύ ηλικίες μεταξύ 18 και 25 χρονών και σπανιότερα μετά τα 45.

ΦΩΣ ΣΤΙΣ ΑΙΤΙΕΣ

Από τι προκαλείται όμως; Σίγουρα παίζει ρόλο η κληρονομικότητα και κάποιοι βιολογικοί παράγοντες, όπως βλάβες στον ιππόκαμπο και στον κροταφικό λοβό του εγκεφάλου. Στην ψυχανάλυση προβάλλεται πιο πολύ ο ψυχαναλυτικός μηχανισμός της απώθησης. Αυτή δυσλειτουργεί απέναντι σε αγχογόνες συνθήκες οπότε προκαλεί τον πανικό. Λέγεται ότι μεγάλο ρόλο στον πανικό παίζει η απώλεια αγαπημένου προσώπου σε τρυφερή ηλικία. Υπεύθυνη θεωρείται, ακόμη, ως ένα βαθμό και η οικονομική και κοινωνική κρίση.
Τι συμβαίνει όμως στον πανικό; Ακραίο και κλιμακωτό άγχος που έχει peak στα 15 λεπτά και διαρκεί περίπου 1 ώρα και το οποίο απορρυθμίζει τόσο την ψυχολογία όσο και σωματικά το άτομο. Πολλές φορές οι κρίσεις πανικού συμβαίνουν σε κλειστούς χώρους, σε διαδρομές με λεωφορεία ή αεροπλάνα ή σε συνθήκες έντονου συνωστισμού.

ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΣΤΟ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟ

Κατά τη διάρκεια του πανικού το άτομο έχει ταχυκαρδία, έντονη εφίδρωση και αίσθημα έλλειψης αέρα. Ακόμη έχει τάση για λιποθυμία, τρόμο, αιμωδίες και μουδιάσματα στα άκρα. Στον ψυχολογικό τομέα υπάρχει έντονος φόβος επερχόμενου θανάτου ή μιας επέλευσης τρέλας. Χάνει πλήρως τον έλεγχο του εαυτού του, αισθάνεται ότι δεν είναι αυτό και πολλές φορές συμβαίνει το σύμπτωμα της αποπροσωποποίησης, νοιώθει δηλαδή ότι είναι παρατηρητής του εαυτού του.
Αίσθημα άγχους συμβαίνει σε περισσότερο από 15% των ανθρώπων όμως για να πούμε ότι το άτομο έχει κρίση πανικού πρέπει να έχει τέσσερα από τα παραπάνω συμπτώματα.
Μετά από κρίση πανικού το άτομο εμφανίζει αυτό που λέγεται φόβος του φόβου (φοβάται δηλαδή μήπως το ξαναπάθει και τρομάξει τόσο πολύ). Ένας φαύλος κύκλος δηλαδή. Επίσης φοβάται πολύ για την σωματική του υγεία. Νομίζει ότι κάτι του συμβαίνει στην υγεία του, το οποίο δεν μπορεί να το βρει κανένας και κάνει μια σειρά εξετάσεων σε γιατρούς διάφορων ειδικοτήτων.
Το σίγουρο είναι ότι μετά από κρίσεις πανικού το άτομο ακολουθεί συμπεριφορά αποφυγής (δεν βγαίνει πολύ έξω, δεν ταξιδεύει, αποφεύγει τους κλειστούς χώρους). Αποτέλεσμα αυτού είναι η μείωση της κοινωνικής και της επαγγελματικής ζωής του πάσχοντος.
Στο 50% περίπου των περιπτώσεων οι ασθενείς εκδηλώνουν και αγοραφοβία. Επειδή οι αγχώδεις διαταραχές δεν παρουσιάζονται ποτέ μόνες τους, τα άτομα με κρίση πανικού έχουν σημαντική συννοσηρότητα (διπλή διάγνωση) με άτομα που έχουν κατάθλιψη (γύρω στο 50%).
Ακόμα, άτομα με σωματικά προβλήματα από το καρδιαγγειακό, το γαστρεντερικό και το κεντρικό νευρικό σύστημα είναι πιο ευάλωτα σε κρίσεις πανικού. Γενικώς, αν δεν υπάρχει καλή σωματική υγεία οι κρίσεις άγχους άρα και πανικού είναι πολύ πιο εύκολο να συμβούν. Συνεπώς, ο ψυχίατρος πρέπει να αποκλείσει οποιασδήποτε σωματική νόσο για να αποδώσει τα συμπτώματα σε κρίσεις πανικού.

Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Η πορεία της είναι χρόνια με υφέσεις και εξάρσεις αναλόγως των συμβάντων της ζωής του πάσχοντα. Το άτομο αντιδρά στα γεγονότα ζωής πιο έντονα από άλλους που δεν έχουν αυτή τη διαταραχή. Πάντως ο κοινός κανόνας στους πάσχοντες συνδέεται με την λέξη «απειλή». Υπάρχει διαρκώς στο μυαλό του ο φόβος ότι κάτι κακό θα συμβεί, κάτι το οποίο δεν μπορεί να ελέγξει και αυτό τον οδηγεί σε ψυχαναγκαστικές (βλέπε προλήψεις) όσο και σε συμπεριφορές αποφυγής και απομόνωσης.
Πως αντιμετωπίζουμε μια κρίση πανικού αν μας συμβεί πρώτη φορά; Εάν είμαστε μόνοι μας καθόμαστε, προσπαθούμε να ελέγξουμε την αναπνοή μας παίρνοντας «ρηχές», κοφτές δηλαδή αναπνοές, ώστε να μην επιβαρύνουμε την ταχύπνοια ή την ταχυκαρδία. Έπειτα επιχειρούμε να ειδοποιήσουμε ένα φιλικό μας πρόσωπο. Έχουμε πάντα κατά νου ότι το peak του πανικού θα κρατήσει 10-15 λεπτά.
Έπειτα, κλείνουμε ραντεβού με έναν ειδικό, προκειμένου να πάρει το ιστορικό μας και να διαπιστώσει αν πράγματι πάσχουμε από κρίση πανικού. Αν όντως μας συμβαίνει, τότε ο ψυχίατρος συνταγογραφεί, όπου το κρίνει απαραίτητο, φαρμακευτική αγωγή. Ωστόσο, ισχυρό εργαλείο αποδεικνύεται και η γνωσιακή αλλά και η υποστηρικτική- συμβουλευτική ψυχοθεραπεία.